Технологија

Големите системи против малите летала: Ни дроновите веќе не се семоќни

Главниот проблем со помалите беспилотни летала на бојното поле е токму нивната големина и фактот што тие се практично нечујни.

Ал Џазира Балканс

Руската агресија врз Украина, која трае веќе две и полгодини, покажа дека фундаментално е променет начинот на модерното војување, но и планирањето на воените операции. Од почетокот на конфликтот, и Украина и агресорот Русија во голема мера се потпираат на балистички ракети, бомбардирање цели од воздух, а особено на беспилотни летала (UAV) и помали беспилотни летала.

Слична е ситуацијата и во Појасот Газа, каде беспилотните летала се еден од столбовите на воените операции. Дроновите се релативно евтин начин за собирање информации и снимање од воздух (Aerial SIGINT). Тековните конфликти, првенствено во Украина, исто така покажаа дека екстремно евтините беспилотни летала (под 1.000 долари) од производители како DJI и Autel Robotics можат исклучително лесно да се модифицираат за да носат помали гранати и бомби, како и за т.н. ласерски означувач на цели (LTD) за поголеми наведувани проектили земја-земја и воздух-земја.

Главниот проблем со помалите беспилотни летала на бојното поле е токму нивната големина и фактот што тие се практично нечујни. Исто така, нивната големина им овозможува да летаат со сосема различни карактеристики отколку кога станува збор за борбени авиони, хеликоптери и летала. Мал (извидувачки или вооружен) дрон може да лебди во место, да се спушти и повторно да полета многу брзо и да користи природни елементи (како што се дрвја, шуми и вегетација) за да ја намали можноста за откривање.

Видливо само кога е предоцна

Друга причина за нивната „невидливост“ се материјалите од кои се направени - најчесто пластика, со делови направени од лесни метали или легури. Таквите материјали или тешко се откриваат на најновите радарски системи и системи за набљудување на бојното поле (било да се тие оптички, термички - FLiR или инфрацрвени), или пак имаат исклучително мал „радарски пресек“ и на екраните се гледаат како птица.

Искуствата од Украина покажаа дека дури и кога е забележан или откриен дрон, обично е веќе доцна - тој или веќе ја снимил позицијата на непријателот, или фрлил граната врз нив. Украинските канали на Телеграм се полни со видеа од беспилотни летала кои фрлаат гранати врз руските позиции кои не го ни забележуваат дронот.

Последнава година многу е застапена и таканаречената употреба на печатени дронови. Со користење на методот „3D printing“, за кратко време можат да се направат „прилагодени дронови“, со прецизно дефинирани способности за носење специфични гранати, па дури и модифицирани противтенковски мини. Ваквите „3D печатени дронови“ се дури и поевтини од комерцијалните, а се и „за еднократна употреба“ - нивното евентуално соборување не е голема загуба.

Уште поинтересно е што е создадена цела индустрија околу „3D дронови“, а преку специјализирани онлајн продавници можете да добиете различни типови на мотори, камери, безжични контролери и други делови за овие авиони. Самиот дизајн на „3D дронови“ обично може слободно да се преземе од Интернет во форма на специјални датотеки .obj и .stl, а подоцна да се произведе „сериски“ или дополнително да се измени нивниот дизајн.

Како да се откријат рано?

Поради сето ова, радарите DD-SR и комбинираните системи со оптички сензори за откривање и рано предупредување на беспилотни летала и беспилотни летала брзо се развиваат во последните години. Некои од нив се базираат на инфрацрвена спектроскопија, т.е. на фактот дека дронот секогаш ќе се разликува по топлина од околината поради неговата електроника. Иако е многу точен, овој метод бара и дронот да биде релативно блиску, само неколку километри.

Друг принцип за откривање е употребата на оптички сензори со екстремно висока резолуција (поголема од 100 мегапиксели), со т.н. Откривање фаза по пиксел на промена на сликата, што обично значи дека се работи за вештачки авион, а не за птица или за атмосферски феномен. Компанијата HGH развива цела палета на производи за откривање на мали предмети, и во воздух и во море. Нивните системи „Spynel“ нудат т.н виртуелен хоризонт за набљудувања и можност за скенирање на околината во 360 степени. Системите се базираат на употреба на сензори SWiR и MWiR (инфрацрвени со кратки и средни бранови), кои, за разлика од класичните радари, не можат електронски да се заглават.

Другите новоразвиени системи се потпираат на фактот дека повеќето модерни беспилотни летала имаат далечински пилот и дека по заглавувањето или губењето на радио комуникацијата, повеќето од нив или слетуваат или се враќаат на точката на полетување. Ваквите системи се состојат од „рамни панели“, дизајнирани за што поголемо ширење на сигналот со цел да се покрие што поголем дел од теренот. Таквите системи работат на различни фреквенции што ги користат беспилотните летала за контрола на летот (433 MHz, 900 MHz и 1,2 и 1,5 и 2,4 GHz).

Системите како „Regulus“ работат на сличен принцип, но се дизајнирани првенствено да го нарушат GPS сигналот (сателитско водење) на дронот. Повеќето мали дронови (како и помалите UAV) користат GPS сигнал за ориентација во вселената и извршување на мисијата. „Regulus“ работи на таков начин што испраќа „погрешен“ GPS сигнал (GNSS spoofing) давајќи погрешни координати, и на тој начин може да го оневозможи или собори.

Следење до 100 независни цели истовремено

Системите како „Робин Ирис“ претставуваат нова генерација радари специјално развиени за откривање дронови. „Ирис“ се потпира на машинско учење (длабока невронска мрежа, DNN) за да ги разликува дроновите од птици и други феномени во воздухот. Има можност да скенира 360 степени, и да детектира дронови кои летаат со брзина до 100 километри на час. Системот е дизајниран да биде подвижен и тежи само околу 30 килограми, поради што се наоѓа во „радарската купола“ (Radome), за разлика од повеќето други радари кои мора да бидат во фиксна положба.

Сличен систем е „Echodyne Shield“. Припаѓа на релативно новата категорија на SDR (софтверски дефиниран радар), кој повеќето од своите функции ги извршува во софтвер на специјално дизајниран компјутер. Го користи и принципот на „мерење на времето на одговор на пулсот“ (пулс-доплер), за да може што попрецизно да открие мали цели.

Постои и опција за работа во „Ku-band“ спектарот на фреквенции (од 15,4 до 16,6 GHz), кои најчесто се користат во воздухопловството. На овој начин „Штитот“ може да ги открие сите беспилотни летала од „групата 3“ (мали до средни) на растојание од осум километри. Точноста е на ниво од само пет степени, а теоретски е можно да се следат до 100 независни цели истовремено.

Македонија

КИНСИВ во М-НАВ ќе го истражува безбедносниот настан на небото над Скопје од 7 септември

В понеделник влегуваме во М-НАВ и ќе ги направиме потребните разговори, ќе ги преслушаме снимките од разговорите на контролорите со пилотите на авионите, а и ќе ги погледнеме и снимките. 

Комитетот за истрага на воздухопловни несреќи и сериозни инциденти (КИНСИВ) денеска почнува активности во Давателот на навигациски услуги М-НАВ како дел од истрагата за безбедносниот настан на небото над Скопје на 7 септември во кој според објавите е избегнат судир на два авиона. За настанот постапува и Агенцијата за цивилно воздухопловство (АЦВ), а ако се утврди дека има кривично дело наодите треба да се достават до Основното јавно обвинителство.

- В понеделник влегуваме во М-НАВ и ќе ги направиме потребните разговори, ќе ги преслушаме снимките од разговорите на контролорите со пилотите на авионите, а и ќе ги погледнеме и снимките. Ние не утврдуваме вина, туку причина која довела до ваков инцидент. Исто така, ќе побараме изјави од пилотите на двата авиона преку нивните воздухопловни власти, па ќе ја информираме јавноста. Се друго во моментот ќе биде шпекулација, изјави за МИА во петокот Зоран Илиевски, претседател на КИНСИВ.

Претходно од АЦВ за МИА потврдија дека постапуваат по настан пријавен од Давателот на навигациски услуги М-НАВ.

-Давателот на навигациски услиги М-НВ уредно го пријави настанот и АЦВ ќе постапи по истиот, изјавија од АЦВ.

Според М-НАВ, во пропишаниот рок поднесена е пријава за безбедосниот настан и отворена е истрага за утврдување на фактичката состојба и причините.

- На 7 септември во 18.30 часот поднесена е пријава за безбедосен настан во пропишаниот рок од извршителите кои работеле на засегнатиот сектор. Согласно правилата и пропишаните процедури, пријавата е регистрирана од страна на одделението ИМС (Integrated Management Systems) и доставена до Агенцијата за Цивилно Воздухопловство. Исто така, согласно важечките процедури, од страна на одделението ИМС (Integrated Management Systems) отворена е истрага за утврдување на фактичката состојба и причините за настанот. Би сакале да укажеме дека ваквите настани како и секаде во Европа, секогаш се навремено пријавени и процесирани од сите релевантни одделенија, служби и институции, согласно постоечките правни процедури, наведе М-НАВ во соопштение.

По медиумските објави врз основа на сајтот за следење летови Флајтрадар24, дека авиони на „Туркиш ерлајнс“ и на „Санекспрес“ за малку ќе се судреле на небото над Меѓународниот аеродром во Скопје на 7 септември во 18.32 часот, реагираше и Здружението на контролори на летање на Македонија (ЗКЛМ).

Оттаму порачаа дека Флајтрадар24 не е релевантна алатка за давање на точна позиција во реално време и како таква не треба да се користи за извлекување на заклучоци. Истакнаа дека застануваат во одбрана на колективниот углед и професионализам на контролорите, кои, како што оценија, се мета на неосновани осуди. Прогласувањето на овој настан за „сериозен инцидент", според Здружението, без притоа да се проверат фактите не оди во насока на правично и вистинито расветлување на случајот.

Како што објави порталот СДК.мк, повикувајќи се на Флајтрадар24 се, станува збор за авион на „Туркиш ерлајнс“ на летот ТК1358 од Мадрид за Истанбул и авионот на „Санекспрес“ од турскиот крајбрежен аеродром Даламан за Лондон – Гетвик. Триесет секунди пред да се разминат двата авиона биле на иста висина од 36.000 стапки. Непосредно пред да се разминат, едниот се кренал на 36.325 стапки, а другиот се спуштил на 35.475 стапки. Според правилата на авиосообраќајот, меѓу авионите треба да има 2.000 стапки вертикална далечина, напиша порталот.

Свет

Идентификуван напаѓачот на Трамп, инцидентот се истражува како „обид за убиство“

По вчерашниот вооружен инцидент во близина на републиканскиот претседателски кандидат Доналд Трам уапсен е 58 годишниот Рајан Весли Рут.

Агенти на Тајната служба отвориле оган врз лице вооружено со полуавтоматска пушка, кое го вперило оружјето кон голф-клубот на поранешниот претседател Доналд Трамп во Вест Палм Бич, Флорида, додека тој играл голф.

Републиканскиот претседателски кандидат е неповреден и безбеден, соопшти полицијата, а ФБИ го истражува инцидентот како „обид за убиство“.

Еден од агентите видел автоматска пушка со врвот на која излегува од грмушка во близина на теренот за голф, една дупка над местото каде што бил Трамп во тоа време. Агентите на тајната служба испукале најмалку четири куршуми со муниција кон осомничениот. Мажот потоа ја фрлил пушката, два ранци и други предмети и побегнал со црн спортски автомобил, no bil уапсен во соседната област.

По инцидентот Трам им се обрати на своите приврзаници преку електронска пошта и им порача дека никогаш нема да се предаде.

Имаше пукање во моја близина, но пред гласините да излезат од контрола, сакав прво да го слушнете ова: БЕЗБЕДЕН СУМ И ДОБРА! Ништо нема да ме успори. НИКОГАШ НЕМА ДА СЕ ПРЕДАВАМ! Единство. Мир. Да ја направиме Америка повторно голема. Бог да ве благослови, напиша Трамп.

Македонија

Состојба на патиштата

Сообраќајот на државните патишта се одвива непречено, по наместа влажни коловози.

ФРЕКВЕНЦИЈА: Интензитетот на сообраќај на патните правци надвор од градските средини е умерен. На граничните премини од македонска страна, нема подолги задржувања за влез и излез од државата.

ВНИМАТЕЛНО: АМСМ препорачува прилагодена брзина на движење, почитување на поставената сообраќајна сигнализација и внимателно управување со возилата, особено на патиштата низ котлините, речните долини и клисурите, каде има можност од појава на одрони. Ова посебно се однесува за делниците Катланово – Велес, Маврово – Дебар – Струга, Виница – Берово и Кочани – Делчево.

СЕЗОНСКИ РЕЖИМ НА СООБРАЌАЈ: Патниот правец Охрид – Ресен, преку националниот парк Галичица од 01.04.2024 е пуштен за сообраќај за сите видови возила со вкупна тежина до 3.5 тони.

РАБОТИ НА ПАТ:

Од 09.07.2024 11:00 часот, на десна коловозна лента на автопат Скопје - Куманово извршена била времена измена на режим на сообраќај, при што во должина од 1000 метри (пред НС Миладиновци до НС Миладиновци), сообраќајната лента за принудно запирање и сообраќајната лента за возење ќе бидат затворени, додека сообраќајот ќе се одвива по левата сообраќајна лента за претекнување.

Жикол Дооел Струмица известува дека поради вршење на градежни активности на објект: Реконструкција со проширување на регионален пат Р1109 делница Понов мост - влез во Богданци, сметано од 24.06.2024 година ќе биде поставен времен режим на сообраќај.

Времена измена на режим на сообраќај на регионален пат Р1306 делница Прилеп-Крушево -Сладуево, заради започнување со градежни активности во врска со проект Санација на оштетувања на регионален пат Р 1306 делница Прилеп-Крушево-Сладуево, во вид на слегнувања на трупот на патот на стационажа од км 15+100 до км 15+600. Заради тоа од 07.06.2024 год. сообраќајот ќе се одвива според одобрен сообраќаен проект за времен режим на сообраќај.

Времена измена на режим на сообраќај на автопат А1, делница Петровец - Катланово, заради извршување на градежни активности. Измената на режим на сообраќај ќе започне да се применува од петок, 31.05.2024, а во врска со проектот за завршување на работите на рехабилитација со проширување на наведената делница од автопатот.

Времена измена на режим на сообраќај на регионален пат Р1101 делница Прилеп - Битола заради интезивирање на градежни активности во врска со проект "Санација на трупот на патот кај мост на река Шемница на Државен пат Р1101 км 85+903, делница Прилеп - Битола", и тоа од 27.03.2024 ќе има целосно затворање на делницата.

На 26.03.2024 година од 14.15 часот извршена е времена измена на режимот на сообраќајот на делницата од автопатот 300м после надвозник „Маџари“ до клучка „Белви“ за време на поправка и рехабилитација на државен пат А1/А2 делница Скопје-Куманово (десна коловозна лента) каде што со ветикална сообраќајна сигнализација во должина од 200м сообраќајот се канализира и успорува од левата (за претекнување) сообраќајна лента во средната (за возење) сообраќајна лента за да потоа во должина од 1500м целиот сообраќај ќе се одвива по сообраќајната лента за претекнување (левата), а средната и сообраќајната лента за принудно запирање ќе бидат затворени за сообраќај.

Од 18.03.2024 г. има измена на режимот на сообраќај на државниот пат Р1101, делница Прилеп – Битола, заради интезивирање на градежните активности во врска со проект Санација на патот, кај мост на река Шемница.

Започнувајќи од 11.12.2023 год. ќе биде изменет режимот на сообраќај на магистралниот пат A3, делница Прилеп - Битола поради изведување на геотехнички истражувања на коловозот. Времениот режим на сообраќај ќе се одвива согласно одобрен сообраќаен проект. Времениот режим на сообраќај е со важност од 6 месеци, односно се до завршување на градежните работи.

Започнувајќи од 05.12.2023 год. е изменет режимот на сообраќај на државен пат A2, делница Тетово - Гостивар во двата правци на движење поради изведување на геотехнички истражувања на коловозот. Времениот режим на сообраќај ќе се одвива согласно одобрен сообраќаен проект. Времениот режим на сообраќај е со важност од 6 месеци, односно се до завршување на градежните.

Oд 24.11.2023 година од 16:00 часот режимот на сообраќајот на делницата од автопатот А-1, Куманово – ГП „Табановце “поточно кл. Куманово-кл. Кр. Паланка, десната сообраќајна лента за присилно запирање и застанување ќе биде затворена за сообраќај во должина од 500м, додека сообраќајот ќе се одвива по сообраќајната лента за возење и претекнување.

ГД Гранит АД Скопје известува дека согласно ново издаденото одобрение за времен режим на сообраќај поради изведување на градежни работи на Автопат А4, делница ГП "Блаце" - Скопје (клучка "Стенковец") Подделница 1 – од 08.11.2023 г. постоечкиот локален пат до с. Блаце од магистраниот пат А4 пред граничниот премин ќе биде затворен, а пристапот до с.Блаце ќе биде обезбеден по привремен пат пред граничниот премин, согласно поставената сообраќајна сигнализација. Останува и претходно воспоставениот времен режим на сообраќај согласно кој на 2 км пред граничниот премин "Блаце" на местото на изведување на градежните работи сообраќајот се одвива по двонасочен режим на сообраќај (со два нови кружни тека) и поставена соодветна сообраќајна сигнализација.

На 07.11.2023 година од 13:00 ч. извршена е времена измена на режимот на сообраќајот на делницата од Автопат А1, Пeтровец – Катланово - рехабилитација со проширување на автопатот А1 (лево и десно коловозот во двата правца) во должина од 6000 м, сообраќајот ќе се одвива по новоизградената коловозна лента (Катланово - Петровец) двонасочно, со вертикално поставена сигнализација, додека коловозната лента Петровец - Катланово ќе биде затворена за сообраќај.

Oд 24.10.2023 година ќе се започне со реконструкција на регионалниот пат 1301 (Охрид-Свети Наум). Сообраќајот ќе се одвива непречено и ќе биде регулиран со содветна сообраќајна сигнализација.

ГД Гранит АД Скопје известува дека согласно издаденото одобрение за времен режим на сообраќај на Автопат А4, делница ГП "Блаце" - Скопје (клучка "Стенковец") Подделница 1 - проширување на постоен пат А4 од ГП "Блаце" до с. Блаце до ниво на автопат и изградба на дел од автопат со клучка за поврзување со локален пат до с. Блаце, на 2км пред Граничниот Премин "Блаце" од 06.10.2022 г. на местото на изведување на градежните работи се одвива нов времен двонасочен режим на сообраќај (со два нови кружни тека) со поставена соодветна соорбаќајна сигнализација. Сообраќајот се одвива континуирано без застој. Препорака до возачите за прилагодена брзина на движење и почитување на поставената сообраќајна сигнализација.

Oд 11.9.2023 г. воспоставен е времен режим на сообраќај во тунелот на патниот правец Блаце – Скопје, поради изведување на градежни работи – санација на тунелот. Поставена е светлосна сигнализација со наизменично пропуштање на возилата.

БИОН ДОО Тетово известува дека од 20.05.2023 година на патниот правец "Државен пат А3, делница: Буково - Охрид, подделница Буково - влез во Охрид" ќе има измена на времениот режим на сообраќај поради изведување работи што се предвидени на објектот "Поставување на сообраќајна сигнализација и опрема на државен пат А3, делница Буково - Охрид, подделница Буково - влез во Охрид". Режимот ќе биде според сообраќајниот проект. Работите на објектот се предвидени да завршат на 29.02.2024.

Од 14.06.2023 година почнува проектот „Санација на трупот на патот Р1303, делница Македонски Брод – Прилеп, премин Барбаpос. Сообраќајот на овој патен правец ќе се одвива непречено со ограничување на максимална брзина до 30 км/час.

Поради изведување на градежни работи (реконструкција на коловозот) на патниот правец Подмоље – Охрид на магистралниот пат А3, сообраќајот ке биде пренасочен преку регионалниот пат Р-1208. Работите започнуваат на 09.6.2023 г., а на местото ќе биде поставена соодветна сообраќајна сигнализација.

Почнувајќи од 06.03.2023 г., на автопатот А1, делница Петровец – Катланово, започнуваат градежни активности поради што има изменет режим на движење на возилата. Сообраќајот се одвива непречено и се препорачува внимателно пристапување.

Поради изведување на работи на експресниот пат од Градско до Дреново на државен пат А1, делница Велес-Неготино, ќе се применува времена измена на режим на сообраќај. Времениот режим ќе се применува во двата правци на автопат Е-75. Сообраќајот ќе се одвива непречено, со брзина од V=80km/h во зона на градилиште. Режимот ќе се применува се до целосна изградба на новата клучка Градско.

На патниот правец Градско - Прилеп се изведуваат градежни активности и затоа препорачуваме внимателно возење и прилагодена брзина на движење.

На патниот правец Кичево - Охрид, поради градежни работи на повеќе делници, сообраќајот се одвива со девијации. Поставена е соодветна сообраќајна сигнализација и затоа препорачуваме строго почитување на истата и прилагодена брзина на движење.

АМСМ ИНФОРМАТИВЕН ЦЕНТАР

Тел. (02)15-555

притисни ентер