Yahoo News/AFP
Кога Барт Грујаерт се согласи да помогне во обновата на уништените станбени блокови надвор од Киев, тој се надеваше дека ќе биде едно делче во огромната програма за реконструкција на Украина, поправајќи само дел од штетата предизвикана од руската инвазија.
Но, кога француската компанија за која работи, Нео-Еко, аплицираше за градежни дозволи во градот Гостомел, локалната воена администрација побара од компанијата да ги префрли средствата за милионскиот проект на нејзината банкарска сметка, под изговор дека таа директно би го водела проектот.
Официјалните лица му рекоа на Грујаерт, „подобро е ако ги префрлите парите што сте ги добиле на нашата сметка“, се сеќава тој.
„Но, тоа не функционира така“, изјави тој за АФП.
Компанијата одби, а напредокот на иницијативата, која обезбеди 20 милиони евра приватно финансирање, веднаш забави.
Тој го означи последниот пример на ендемска корупција што ја погоди Украина откако стана независна по падот на Советскиот Сојуз во 1991 година.
По одбивањето на Нео-Еко за банкарскиот трансфер, локалната администрација почна да ги одолговлекува работите, додавајќи нови барања во договорот и обидувајќи се да ја поттикне компанијата да „даде коверти“ на вистинските луѓе, тврди Грујаерт.
Компанијата неволно одлучи да се откаже од проектот во септември 2023 година, велејќи дека е „невозможно“ да се работи под такви услови.
По сагата, украинските истражители рекоа дека откриле систем на „проневера“ во воената администрација Гостомел и го обвинија нејзиниот шеф Сергиј Борисиук дека присвоил околу 21 милион гривни (470.000 долари) наменети за реконструкција на куќи и станови.
Во јуни 2023 година, откако се појавија обвинувањата, Борисиук беше разрешен од претседателот Володимир Зеленски. Тој на прес-конференција неколку дена претходно, рече дека направил „се што е можно“ за да обезбеди напори за реконструкција.
„Ми се чини дека го барате непријателот на погрешно место“, рече тој.
Случајот е далеку од изолиран.
И покрај тоа што Украина ги засили своите мерки против мито во изминатата деценија за да ја унапреди својата амбиција за приклучување кон Европската унија, корупциските скандали се уште се шират.
Транспаренси интернешнал ја рангираше Украина на 104 од 180 земји според нејзиниот „индекс на перцепција на корупцијата“, што е повеќе од 144 во 2013 година.
За некои функционери, руската инвазија даде нови можности за лично збогатување.
Во текот на војната се појавија неколку случаи од висок профил на наводна проневера на средства за реконструкција, како и апсење службеници за продажба на уверенија за ослободување од армијата.
Иако е потенцијален срам за Украина, која се потпира на милијарди долари во финансиската поддршка од Западот, директорот на Транспаренси Интернешнл Украина, Андриј Боровик рече дека вниманието на случаите покажува дека проблемот не се „заборава“.
А властите, исто така, го наметнуваат откривањето на таквите шеми како знак за „ефективно“ спроведување.
Пред само 10 години, „кој можеше да помисли дека високи функционери може да бидат обвинети за криминали? изјави Виктор Павлушчик, шеф на Националната агенција за спречување на корупцијата.
„Сега имаме многу добри примери“, рече тој.
Оваа година се отворени околу 500 случаи на корупција и обезбедени се 60 пресуди, соопшти Националното биро за борба против корупцијата. Но, постојат постојани стравувања дека постојаниот проблем ќе ја попречи масивната агенда за реконструкција на Украина, одвраќајќи ги меѓународните партнери да вложат средства.
Вкупните трошоци за реконструкција на украинските трибини се проценуваат на 486 милијарди долари, според заедничката студија на Светската банка, ОН, ЕУ и украинската влада.
Грујаерт не го одврати неговото искуство во Гостомел, кој беше окупиран од руските сили во првите недели од инвазијата во февруари 2022 година.
Украина „постигнува многу напредок“ во однос на корупцијата, рече Грујаерт, додавајќи дека „Нео-Еко“ мораше да научи како „цик-цак да вози меѓу различните пречки“.
Компанијата се уште работи на неколку други проекти и ги охрабрува другите странски инвеститори да се вклучат. Но, повредена од искуството во Гостомел, сега има приоритет да работи со градови каде што има доверба дека нема да биде побарано мито.
Повеќето признаваат дека останува уште многу да се направи во борбата против корупцијата во Украина, особено кога станува збор за реконструкција.
Се уште е вообичаено локалните функционери да имаат удел во градежните компании преку нивните роднини, изјавија неколку личности за АФП.
Украина се обидува да ги отстрани таквите конфликти на интереси и да го направи целиот процес потранспарентен.
Минатата година земјата лансираше платформа во која се наведени сите отворени проекти.
Наречен „СОН“, целта е да им се овозможи на инвеститорите, новинарите и Украинците да го следат напредокот на градежните проекти, рече нејзиниот шеф Виктор Нестулија.
Посветеноста на таквата отвореност ќе биде клучна за смирување на странските инвеститори, рече Мустафа Најем, активист и новинар кој беше на чело на агенцијата за реконструкција до почетокот на оваа година.
„Војната не е изговор да не се бориме против корупцијата“, изјави тој за АФП.
Корупцијата „не е во ДНК на Украинците, тоа е едноставно прашање на волја“.